Tips: Nhấp vào kí tự Hán Nôm để tra cứu trong từ điển.
Hoa cười ngọc
nói
B-T và TT12 và nhiều bản Quốc ngữ là THỐT.
đoan trang
Mây thua nước tóc, tuyết nhường màu da
So bề tài sắc lại là phần hơn
Làn thu thuỷ,
nét
Chữ này thường đọc là VẾT, nhưng theo BẢNG TRA CHỮ NÔM thì có cả âm NÉT nữa, âm VẾT cổ hơn nhưng không được thanh tú, vậy xin phiên âm là NÉT như B-T. Bản Phường QVĐ và CVT thì để chữ THẤP, CVT dẫn giải từ TÂY SƯƠNG KÝ câu “Xuân sơn ĐÊ thuý, thu thuỷ ngưng mâu” (sắc núi lan xuống, màu thu đọng mắt) THẤP tức là dịch chữ ĐÊ, thuyết này cũng có lý, còn NÉT trong các bản Quốc ngữ vốn không có căn cứ ở các bản Nôm cổ.
xuân sơn
Câu này ẩn dụ: ánh mắt trong như nước thu, mày xanh như vẻ xuân sơn.
Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh
Một hai nghiêng nước nghiêng thành
Do câu “Nhất cố khuynh nhân thành, tái cố khuynh nhân quốc” (cố: ngoảnh lại, liếc xem): sắc đẹp nghiêng thành nghiêng nước, cũng là cách nói người Việt ta khá quen. MỘT HAI chính là dịch chữ NHẤT CỐ, TÁI CỐ.
Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai
ý nói tài sắc vẹn toàn, hiếm có.
Thông minh vốn sẵn
tư trời
B-T: TÍNH trời. TƯ (tư chất) là chữ chuẩn hơn TÍNH (tính nết), nhưng là chữ sách vở, TÍNH mới đúng chữ Nôm.
Pha nghề thi hoạ, đủ mùi ca ngâm
Cung, thương làu bậc Ngũ âm
Nghề riêng ăn đứt Hồ cầm
một trương
Chú ý chữ MỘT CHƯƠNG này từng là đề tài bàn luận tốn nhiều giấy mực. Nhiều người cho rằng đây là chữ Ngải Trương, tên một nhân vật giỏi đàn thời xưa, do chữ MỘT viết giản nét gần giống chữ NGẢI (艾).Tuy nhiên đứng trên quan điểm văn bản học mà xét thì MỘT lầm ra NGẢI do viết sót bộ thuỷ thì dễ chứ NGẢI lầm ra MỘT do chép thừa bộ thuỷ là khó. Chúng ta nên theo cái thực tế nhìn thấy (các bản Nôm đều viết chữ MỘT) chứ không theo lý luận suông dù lý luận “Ngải Trương” phải thừa nhận là rất hợp lý.
Khúc nhà tay lựa
nên xoang
B-T, TT12 đều là NÊN CHƯƠNG, tức là nên bài hay, B-T còn chú rõ là các bản cũ đều để là CHƯƠNG.
Một cung
B-T: một THIÊN
bạc mệnh lại càng não nhân
Phong lưu rất mực hồng quần
Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê
Êm niềm trướng rủ màn che
Tường đông
đông lân, chỉ nhà hàng xóm, câu này ý nói Kiều chưa vướng đường tình.
ong bướm đi về mặc ai
Ngày xuân con én đưa thoi
Thiều quang
ánh sáng đẹp tức là nắng xuân, mùa xuân ba tháng có chín mươi ngày vậy ngoài sáu mươi là tháng Ba.
chín chục đã ngoài sáu mươi