ý nói đến những chuyện chơi bời, trai gái.

để tiếng xấu cho người ta chê cười.

cười cợt phấn son, ý nói Thúc sinh tìm mọi cách để làm cho Hoạn thư vui vẻ.

(“thuần”: loài thuỷ quì, tức loài sen thường mọc ở ao hồ vùng Giang Nam. Loại mọc ở Tây Hồ rất nổi danh; “hức”: tên một loại cá như cá lư) chữ này thuộc điển thuần lư. Trương hàn ở đất Ngô Quận đời Tấn. Ông sang đất Lạc làm quan rồi một buổi gió thu bắt đầu thổi, ông nhớ tới quê nhà, liền bỏ quan mà về. Bạch cư Dị mới có thơ rằng: “Thu phong nhất trợ lô ngư khoái, Trương Hàn dao đầu hoán bất hồi” = Gió thu thổi, nhớ tới một gắp đũa gỏi cá lô, Trương Hán quyết lắc đầu, gọi cũng không quay trở lại. Ở đây vì chữ thứ tư thuộc thanh trắc nên Nguyễn Du đã đổi “thuần lư” thành “thuần hức”.

cửa ải. “Màu quan tái”: cũng như màu quan san, ý nói màu sắc cảnh vật về mùa thu đã gợi mối sầu ly biệt.

do chữ “bạch vân” dịch ra. Địch Nhân Kiệt đời Đường đi làm quan ở Tinh Châu, xa cha mẹ ở tận Hà Dương. Một hôm Nhân Kiệt lên núi Thái Hàng thấy một đám mây trắng bảo với người tả hữu rằng: “Nhà cha mẹ ta ở dưới đám mây ấy”. Sau mây trắng được dùng để chỉ lòng nhớ cha mẹ. Cả câu ý nói cách xa cha mẹ đã gần cả năm rồi.

sớm tối. Do câu “thần hôn định tỉnh” = sớm tối săn sóc hầu hạ cha mẹ.

tấm lòng son, đây chỉ tấc lòng.

vó ngựa.

cái roi để đánh con ngựa thúc cho nó đi mau.

vừa mới cho chạy đều.