Truyện Kiều, bản 1866 | Digitizing Việt Nam

Trang 55 / 136

Tips: Nhấp vào kí tự Hán Nôm để tra cứu trong từ điển.

欺香𣋽欺𩄲𣌁

Khi hương sớm, khi mây trưa,

盘茶點渃塘絲和弹

Bàn trà điểm nước, đường tơ hoạ đàn.

𱥺埋𥪞局追歡

Miệt mài trong cuộc truy hoan ,

強悁属󰞺強𢺤𢬢情

Càng quen thuộc nết , càng dan díu tình.

𨔍朱丐㳥傾城

Lạ cho cái sóng khuynh thành ,

𫜵朱覩舘漂亭如制

Làm cho đổ quán xiêu đình như chơi!

束生悁󰞺卜淶

Thúc sinh quen nết bốc rời ,

𤾓𠦳覩𱥺陣唭如空

Trăm nghìn đổ một trận cười như không!

媒強蘇綠捽紅

Mụ càng tô lục chuốt hồng,

𧖱貪係𧡊唏銅時迷

Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê,

𠁑𦝄鵑㐌哙夏

Dưới trăng quyên đã gọi hè,

頭墻焒榴𱏦𫤡󰠐𱽐

Đầu tường lửa lựu lập loè đâm bông.

房𦂛沛貝從容

Buồng the phải buổi thong dong,

湯蘭𢷀幅帳紅浸花

Thang lan rủ bức trướng hồng tẩm hoa .

𤑟牟冲玉𤽸牙

Rõ màu trong ngọc trắng ngà,

󰁳󰁳産𤒘𱥺座天然

Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên!

生強𤏣󰞺強𠸦

Sinh càng tỏ nét càng khen,

寫情𢬣草𱥺篇律唐

TẢ tình tay thảo một thiên luật Đường .

娘強𠳐別𢚸払

Nàng càng: "Vâng biết lòng chàng,

𠳒𠳒珠月行行錦絩

Lời lời châu nguyệt hàng hàng gấm thêu.

咍𪬡𨤰拱浽貂

Hay hèn, lẽ cũng nối điêu ,

浽圭𢪀𱥺𠄩調昂昂

Nỗi quê nghĩ một hai điều ngang ngang.

𢚸群𠳚盎𩄲鐄

Lòng còn gửi áng mây vàng ,

和韻嗔唉𠹾払𣋚󰅒

Hoạ vần, xin hãy chịu chàng hôm nay".

Quốc ngữ	Chú thích
Bàn trà	nên đọc là “bàn vây”. Do chữ “vi kỳ” tức bàn cờ vây.
điểm nước	tính từng nước trước khi đi quân cờ.
truy hoan	chạy theo sự vui chơi.
thuộc nết	hiểu được tính nết, biết là người tốt.
sóng khuynh thành	ý nói con mắt người phụ nữ đẹp long lanh như sóng nước chỉ liếc một cái là có thể làm nghiêng được thành, tức làm cho người ta phải xiêu lòng.
bốc rời	ngày xưa người ta xâu tiền thành chuỗi, khi lấy ra phải đếm từng đồng. Thúc sinh cứ quen thói bốc tiền rời từng nắm để tiêu. Ý nói tiêu không tiếc tiền, hoang phí. Tản Đà chép là “bốc trời” và giảng là cái thói ngông. Nhưng đó chỉ là do suy luận chứ ở các bản chữ nôm đều viết 卜淶 “bốc rời”.
hơi đồng	hơi tiền (tiền đúc bằng đồng).
quyên đã gọi hè	con cuốc đã kêu báo mùa hè. (Con chim cuốc mà gọi là “đỗ quyên” thì sai. Quyển tự điển Việt Hán của Thương vụ ấn thư quán - Bắc Kinh in năm 1960 có ghi chú: Cuốc = chim cuốc. “Đỗ quyên” đích ngoa xưng. Con cuốc người Trung Hoa gọi là phiền 鷭 hoặc 鷭䳇 “phiền vũ”. Theo hình âm nghĩa tổng hợp đại tự điển thì “phiền” là loại chim lội nước (thiệp cầm loại), hình tựa con gà (tục ngữ ta có câu “trông gà hoá cuốc”) sống ở vùng ao hồ sông rạch, ăn tôm tép, cá nhỏ và con tùng, vào cuối mùa hè làm tổ ở đám lau sậy, đẻ trứng rồi con đực con cái thay nhau ấp. Vì không phân biệt “chim quyên” và “chim cuốc” nên trong thơ văn ta thường dùng chữ “quyên” để chỉ cả hai thứ chim ấy. Ở câu này chữ “quyên” là chỉ con quốc).
lửa lựu	hoa lựu nở đỏ chói trông như đốm lửa.
Thang lan	nước tắm nấu sôi có bỏ thêm hoa lan vào cho thơm.
tẩm hoa	cũng như tắm, ho chữ “mộc hoa”. Cả câu ý nói Thuý Kiều đun nước thơm rồi buông màn tắm.
tỏ nét	nhìn rõ những đường nét của thân hình Thuý Kiều lúc đang tắm. Chữ 涅 có thể phiên âm là “nết” hoặc “nét”. Ở câu 1300 chữ 涅 phiên là “nết” thì đúng (càng quen thuộc nết càng dan díu tình) nhưng ở câu 1313 phải phiên là “nét” mới có nghĩa và mới hợp với câu “Dày dày sẵn đúc một toà thiên nhiên”.
luật Đường	thơ làm theo luạt đời nhà Đường. Ở nguyên truyện, Thúc sinh đã làm một bài thơ thất ngôn bát cú.
nối điêu	(“điêu”: loài chồn đuôi to lông dài) ở Trung Quốc xưa các quan ngự sử đội mũ có làm ngù bằng đuôi điêu. Đến cuối đời Tấn, Triệu Vương Luân cướp được ngôi vua, phong quan chức bừa bãi cho bọn tôi tớ nên không kiếm đủ đuôi điêu làm ngù mũ. Người đời bấy giờ có câu giễu rằng: “Điêu bất túc, cẩu vĩ tục” = đuôi điêu không đủ thì nối bằng đuôi chó. Đây là lời nói khiêm của Thuý Kiều không nối lời hoạ lại.
Nỗi quê	nỗi lòng nhớ quê nhà.
mây vàng	mây màu vàng. “Cỗ thi”: Thiên thượng hoàng vân ảnh, du tử hà thời qui = trên trời có bòng mây vàng, khách phuơng xa đi bao giờ về. Mây vàng là nói đến lòng nhớ nhà, nhớ cha mẹ. Bản KOM chép là “mây Hàng” thì không đúng hẳn với tích Địch Nhân Kiệt vì điển này nói đến mây trắng chứ không phải mây vàng.